تصویر مجسم (پرسپکتیو perspective )
تعریف:نمایش سه بعدی یک جسم بر روی صفحه ی تصویر را پرسپکتیو ان جسم می گویند.
تصاویر دو بعدی مانند پلان,نما و مقطع را تصویر های اورتوگرافیک مینامند.این گونه تصویر ها برای اجراکنندگان نظیر صنعتگران و..کاملا قابل فهم نیستند,در این صورت به منظور روشن تر ساختن طرح ,از ترسیمات سه بعدی بهره برداری میشود.
……………………………………………………………………………………
پرسپکتیو از واژه لاتینی perspectiva گرفته میشود و اولین بار به وسیله ی Boethius هنگام ترجمه رساله علم نور و بصر ارسطو استفاده شد. در دوره رنسانس پرسپکتیو معنی «دیدن از ورای صفحه‌ای شفاف» را به خود گرفت. دیدن از ورای صفحه‌ای شفاف، تکرار همان مفهوم فضا از پشت یک پنجره رنسانس بود که این بار به صورت علمی و هندسی بیان می‌شد، به این صورت که مدل را در مقابل چهارچوبی که شیشه در آن قرار داشت می‌نشاندند و سپس با نصب کاغذ نازکی روی شیشه با نقطه چین موضوع را به روی سطح دوبعدی انتقال می دادند.پرسپکتیو علمی است بر اساس قوانین و اصول هندسی که توسط آن دوری و نزدیکی اجسام را نشان می‌دهند. با رعایت این اصول در طراحی می‌توانیم تناسب واقعی اجسام درفاصله های گوناگون را به صورتی نشان دهیم که با تناسبات اصلی آنها شباهت داشته باشند.
در حقیقت برای نشان دادن فضای سه بعدی روی صفحهٔ دوبعدی معمولاً پرسپکتیو و قوانین آن را استفاده میکنند. این قوانین با استفاده از خطای دید به دست آمده و عمق کاذب و بعد مجازی ایجاد شده می‌تواند تصویری از فضای سه بعدی را بدهد. می‌توان گفت پرسپکتیو نگاهی است که معمولاً از جهان بیرون یعنی عالم محسوسات مادی شروع میشود و سپس به درون‌نگری راه می‌برد.
پرسپکتیوها بسته به کاربردشان انواع گوناگون دارند. به طور کلی می‌توان پرسپکتیوها را به دو دستهٔ علمی و ترسیمی دسته بندی کرد:
پرسپکتیو ترسیمی
در پرسپکتیو ترسیمی (ریشهٔ لغوی پرسپکتیو «به وضوح دیدن» میباشد) اشیا در صفحه‌ای مسطح انگونه که دیده میشوند ترسیم میشوند و نه چنان‌که واقعی هستند که مانند حاصل کار دوربین عکاسی است، در حقیقت یک نظام هندسی است که اندازه‌ها و فاصله ی اشیاء و اجسام با مقایسه و چگونگی قرار گرفتن آنها در جلو و عقب یکدیگر به دست می‌آیند.
اندازه، موضع، تقارب متوازی، سایه روشن و بافت از ویژگی‌های این پرسپکتیوها میباشند. این نوع پرسپکتیو بنا بر موقعیت ناظر، اندازه و فاصلهٔ او تا موضوع، انواع گوناگونی پیدا می‌کند که همه بر این پایه استوار میباشند که تمام نقاط موازی هم به نقطه‌ای که روی خط دید قرار می‌گیرد، می‌رسند. شیء جلو، بزرگ تر و شیء عقب کوچک تر میباشد، نقاط گریز و ناظر در مکان خاصی قرار می‌گیرند که به پرسپکتیو معنی و مفهوم می‌دهند. از روی پرسپکتیو می‌توان محل ناظر را مشخص کرد. القای فضا از طریق پرسپکتیو واقعی که بر اساس خطای دید ایجاد میشود، محدود به همان زاویه‌ای میباشد که فضا دیده میشود. در حالی که چشم ما در حرکت همیشگی است و با تغییر مکان، بخش‌های زیادی از یک فضا را به طور پیوسته درک می‌کند.
پرسپکتیو علمی
آنهایی هستند که با استفاده از سه محور که در بیرون صفحه عمود برهم میباشند نشان داده میشوند و زوایای α , β , γ در صفحهٔ تصویر هر اندازه‌ای باشند بنا بر قرار داد فرض بر این است که در عالم واقع با هم برابر و ۹۰ درجه هستند لذاo یک کنج قائم فرض میشود. کاربرد این پرسپکتیو بیشتر برای تهیهٔ نقشه‌های فنی و مقاطع دقیق میباشد. از جمله در معماری و طراحی صنعتی. همچنین می‌توان گفت نسبت اندازه‌ها تغییر نمی‌کند و ناظر همه جا حضور دارد.
انواع پرسپکتیو در گرافیک
مقامی:
بدین صورت که هنرمند با توجه به شخصیت سوژه و یا اهمیت موضوع فضای بیشتری برای آن در نظر گرفته و ترکیب مورد نظر را بر اساس آن شکل داده، که ساده‌ترین نوع ژرف نمایی است در نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای ایران در شمایل مذهبی همواره پیکره امامان معصوم بزرگتر و تنومند تر از سایر افراد رسم شده است.
پرسپکتیو با شدت بخشی به کنتراست:
بسیاری ار هنرمندان با ایجاد اختلاف در میزان شدت تاریکی یا نور در سطح دو بعدی عمق و فضا به وجود اورده اند، تراکم تاریکی در پلان اول باعث میشود که شبکیه چشم دریافت بیشتری از جسم، به نسبت دیگر اجزا کند و در این صورت عمقی کاذب در سطح القا گردد.
اختلاف رنگ:
دید انسان نسبت به طیف‌های رنگی خالص و شفاف حساسیت بیشتری نشان می‌دهد و این دسته از رنگ‌ها اثر روی شبکیه چشم دارند، بر عکس به هر میزان از خلوص رنگ کم شود و یا مثلاً با سفید و یا لایه‌های خاکستری ممزوج گردد، روی شبکیه چشم کمتر اثر می‌گذارند.
صراحت و ابهام:
صراحت و ابهام در سطح دوبعدی می‌تواند ایجاد عمق کند به این معنی که هر قدر شی و یا موضوع در تصویر دارای صراحت باشد، جلوتر به نظر میرسد و به عوض چنانچه از صراحت شکل کم شود، دورتر به نظر می اید.
انواع پرسپکتیو:
الف)پرسپکتیو های مرکزی conigue
ب)پرسپکتیو های موازی parallele
پرسپکتیو های مرکزی بیشتر در نقشه های ساختمانی استفاده میشوند.در این نوع پرسپکتیو ها ,شعاع های مصور با یکدیگر موازی نمیباشند و در نقطه ای به نام (مرکز دید)همدیگر را قطع می کنند.
شعاع های مصور در پرسپکتیو های موازی ,بایکدیگر موازی میباشند.
منظور از ترسیم پرسپکتیو با تصویر مجسم یک جسم ,نمایشی از عکس ان است,به گفته ی دیگر ,پرسپکتیو اجسام را به همان شکلی که در عکس ظاهر میشود ترسیم می نمایند.
با تمرکز به روی یک عکس میبینیم که هر چه فاصله جسم از ناظر (نقطه ی دید)بیشتر گردد,جسم کوچکتر به نظر می اید,در واقع این خطای دید است.بنابراین پرسپکتیو های واقعی و طبیعی ,پرسپکتیو های مرکزی هستند در حالی که پرسپکتیو های موازی مطابق دید عکاسی کشیده نمیگردند.
انواع پرسپکتیو های مرکزی
بر روی صفحه ی تصویر ,سه حالت خاص برای تصویر پرسپکتیو مرکزی اجسام ایجاد میشود.که فرم قرار گرفتن یال های یک جسم بر روی صفحه ی تصویر ,در هریک از این سه حالت ,متفاوت است.
- پرسپکتیو یک نقطه ای(یک نقطه ی گریز=یک نقطه ی فرار)
- پرسپکتیو دو نقطه ای(دو نقطه ی گریز =دو نقطه ی فرار)
- پرسپکتیو سه نقطه ای(سه نقطه ی گریز =سه نقطه ی فرار)
انواع پرسپکتیو موازی متداول در رسم فنی
- پرسپکتیو ایزومتریک
- پرسپکتیو مایل یا کاوالیر
- پرسپکتیو دی متریک
